لکه‌های قهوه‌ای روی پوست، که به آن‌ها لکه‌های کبدی یا خورشیدی نیز گفته می‌شود، عبارتند از لکه‌های مسطحی به رنگ قهوه‌ای مایل به زرد، قهوه‌ای یا سیاه. این لکه‌ها از نظر اندازه متنوع بوده و معمولاً روی صورت، دست‌ها، شانه‌ها و بازوها (که بیش از همه در معرض آفتاب قرار دارند) ظاهر می‌شوند و می‌توانند تاثیر بدی به سزایی در زیبایی داشته باشند.
این نوع لکه‌ها در افراد بالای ۵۰ سال بسیار شایع است، اما افراد جوان‌تر نیز ممکن است به آن‌ها دچار شوند، به ویژه اگر ساعات زیادی را زیر آفتاب بگذرانند.
لکه‌های قهوه‌ای، اگرچه شبیه خال‌های سرطانی هستند، اما بی‌ضرر بوده و نیازی به درمان خاصی ندارند. اگر این لکه‌ها از لحاظ زیبایی مشکلی ایجاد کنند، می‌توان آن‌ها را با استفاده از محصولات سفیدکننده پوست یا پوشاند. البته، جلوگیری از بروز لکه‌های قهوه‌ای روی پوست (با اجتناب از آفتاب و استفاده از کرم‌های ضدآفتاب) راحت‌ترین راه برای حفظ ظاهر جوان پوست است.
لکه‌های ماه گرفتگی یا ملاسما، علامتی از لکه‌های خوش‌خیم و غیرسرطانی مادرزادی هستند که روی پوست ظاهر می‌شوند. این لکه‌ها ممکن است با گذشت زمان کمرنگ‌تر شوند یا تغییر نکنند، حتی در برخی موارد ممکن است بزرگ‌تر شوند.
ملاسما یا لک صورت، عارضه‌ای است که باعث شکل‌گیری لکه‌های قهوه‌ای یا آبی-خاکستری روی پوست صورت می‌شود. این لکه‌ها اغلب در نواحی مرکزی پوست صورت مانند گونه‌ها، بالای لب، روی بینی، بالای خطوط فکی و وسط پیشانی دیده می‌شوند. این عارضه ممکن است در مردان نیز رخ دهد، اما در اکثر موارد زنانی که در دوره‌ی باروری زندگی خود (دوره‌ی بعد از بلوغ و قبل از یائسگی) هستند و حدود ۲۰ الی ۵۰ سال سن دارند، ایجاد می‌شود.
اگرچه لک‌های صورت بی ضرر هستند و برای سلامتی فرد خطری ندارند، اما از لحاظ ظاهری ناخوشایند هستند و ممکن است باعث ناراضی‌تری از ظاهر فرد شوند.
چه موقع باید به یک متخصص پوست، مو و زیبایی مراجعه کرد؟
اگرچه ممکن است لکه‌های قهوه‌ای ظاهری ناخوشایند داشته باشند اما معمولاً بی‌ضرر بوده و نیازی به درمان لکه های قهوه ای صورت نیست . با این حال، باید لکه‌های قهوه‌ای تیره یا آن‌هایی که اندازه‌شان تغییر کرده توسط یک متخصص پوست، مو و زیبایی ارزیابی شوند، زیرا این تغییرات می‌توانند نشانه ملانوما باشند، که نوعی خطرناک از سرطان پوست است.
بهترین کار این است که هرگونه تغییر جدیدی در پوست توسط یک متخصص پوست، مو و زیبایی ارزیابی شود، خصوصاً اگر یک لکه یا ضایعه:
- تیره باشد.
- به سرعت بزرگ شود.
- مرز نامنظمی داشته باشد.
- ترکیبی غیرعادی از رنگ‌ها را داشته باشد.
- با خارش، قرمزی، حساسیت به لمس یا خونریزی همراه باشد.
علت‌ها و دلایل
لکه‌های قهوه‌ای، یا همان لکه‌های پیری، اغلب به دلیل برخورد مکرر با اشعه فرابنفش آفتاب ایجاد می‌شوند. علاوه بر این، استفاده از لامپ‌ها و تختخواب‌های برنزه کننده نیز می‌تواند در تشکیل این لکه‌ها نقش داشته باشد.
ملانین، رنگدانه‌های موجود در لایه بالایی پوست یا اپیدرم که به رنگ طبیعی پوست کمک می‌کنند، در این فرآیند نقش اساسی دارند. اشعه فرابنفش می‌تواند تولید ملانین را افزایش دهد و برنزه شدن پوست را ایجاد کند که به حفاظت از لایه‌های عمقی‌تر پوست در برابر اشعه فرابنفش کمک می‌کند.
در مناطقی از پوست که به مدت طولانی و مکرر در معرض آفتاب بوده‌اند، لکه‌های قهوه‌ای ممکن است ظاهر شوند. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که ملانین در یک نقطه خاص تجمع کرده یا به مقادیر بسیار زیادی تولید شود. به همین دلیل، استفاده از کرم‌های ضدآفتاب با فاکتور حفاظتی بالا و پوشیدن لباس‌های محافظتی می‌تواند از ایجاد لکه‌های قهوه‌ای در پوست جلوگیری کند.
عوامل خطرزا
اگرچه هر کسی ممکن است به لکه‌های قهوه‌ای دچار شود، اما افرادی بیشتر در معرض این عارضه قرار دارند که:
- پوست سفید یا روشنی دارند
- سابقه قرار گرفتن مکرر در معرض آفتاب یا قرار گرفتن در معرض آفتاب شدید و یا آفتاب سوختگی را دارند
دارو و درمان
اگر از وجود لکه‌های قهوه‌ای روی پوستتان ناراحتید، روش‌هایی برای روشن‌تر کردن یا برداشتن آن‌ها وجود دارد. از آنجا که رنگدانه‌ها در پایین‌ترین سطح ایپدرم (بالاترین لایه پوست) قرار دارند هر گونه درمان ماه گرفتگی پوست و درمان مورد استفاده برای روشن کردن لکه‌های قهوه‌ای می‌بایست بر روی این لایه از پوست تأثیر بگذارد.
روش‌های رفع لکه های قهوه ای روی پوست عبارتند از:
- داروها. استفاده از کرم‌های روشن‌کننده تجویزی (هیدروکینون) به تنهایی یا با رتینویدها (ترتینوین) و یک استروئید ملایم می‌تواند در طول چند ماه لکه‌ها را به تدریج محو کند. اگر از دارو برای درمان استفاده می‌کنید، شدیداً توصیه می‌شود از یک کرم ضدآفتاب طیف گسترده با فاکتور محافظت در برابر آفتابِ (SPF) دست‌کم ۳۰ استفاده کنید. داروها ممکن است باعث خارش، قرمزی، سوزش یا خشکی موقتی شوند.
- درمان با لیزر و نور پالسی شدید. در درمان با لیزر و نور پالسی شدید سلول‌های تولید کننده ملانین (ملانوسیت‌ها) بدون آسیب زدن به سطح پوست، تخریب می‌شوند. برای درمان لکه های قهوه ای پوست با لیزر یا نور پالسی شدید عموماً به چند جلسه درمان نیاز است. بعد از درمان، لکه‌های قهوه‌ای به تدریج در طول چند هفته یا چند ماه محو می‌شوند. بعد از درمان با لیزر یا نور پالسی شدید، محافظت از پوست در برابر آفتاب ضروری است.
- منجمدسازی (کرایوتراپی). در این روش با اعمال نیتروژن مایع یا یک عامل منجمد کننده دیگر بر روی لکه‌های قهوه‌ای، رنگدانه‌های اضافی نابود می‌شوند. با التیام یافتن ناحیه درمان شده، پوست این ناحیه روشن‌تر می‌شود. عموماً از منجمدسازی برای یک لکه قهوه‌ای یا گروه کوچکی از لکه های قهوه ای پوست استفاده می‌شود. گاهی اوقات منجمدسازی باعث تحریک و حساسیت موقت پوست شده و احتمال تغییر رنگ پوست یا ایجاد اسکارهای دائمی را به همراه دارد.
- درم‌ابریژن. در این روش لایه سطحی پوست به وسیله یک برس با سرعت چرخش بالا ساییده می‌شود. با این روش سطح پوست برداشته شده و بعداً یک لایه پوست جدید به جای آن رشد می‌کند. بعد از انجام درم‌ابریژن موقتاً پوست ناحیه درمان شده قرمز شده و روی آن دلمه زخم تشکیل می‌شود.
- لایه‌برداری شیمیایی. در لایه‌برداری شیمیایی روی لکه‌های قهوه‌ای، یک نوع اسید مالیده می‌شود؛ این اسید لایه بیرونی پوست را می‌سوزاند. بعد از لایه‌برداری از پوست، پوست جدیدی جای آن را می‌گیرد. معمولاً برای دستیابی به هرگونه نتیجه قابل توجهی به چند جلسه درمان نیاز است. شدیداً توصیه می‌شود که بعد از درمان از پوست در مقابل آفتاب محافظت شود. امکان تحریک و حساسیت موقت پوست و کمی احتمال تغییر رنگ پوست وجود دارد.
از آنجا درمان لکه‌های قهوه‌ای جزء درمان‌های زیبایی محسوب می‌شود، بیمه‌ها آن‌ها را پوشش نمی‌دهند. همچنین، از آنجا که این درمان‌ها عوارض جانبی دارند، بهتر است در مورد آن‌ها با متخصص پوست، مو و زیبایی‌تان مشورت کنید. به علاوه، مطمئن شوید که متخصص پوست، مو و زیبایی‌تان در زمینه تکنیک درمانی مورد نظرتان آموزش دیده و باتجربه است.
پیشگیری
برای پیشگیری از ملاسما و لکه‌های قهوه‌ای، می‌توانید از راهکارهای زیر استفاده کنید تا پوستتان کمتر در معرض آفتاب قرار بگیرد:
- از رفتن زیر آفتاب بین ساعات ۱۰ صبح تا ۳ بعد از ظهر خودداری کنید. در این محدوده زمانی، تابش آفتاب بیشترین شدت را دارد، بنابراین سعی کنید فعالیت‌های فضای بازتان را به ساعات دیگری از روز موکول کنید.
- از کرم ضدآفتاب استفاده کنید. قبل از بیرون رفتن از خانه، از یک کرم ضدآفتاب با فاکتور محافظت در برابر آفتاب (SPF) حداقل ۳۰ استفاده کنید. این کرم باید توانایی محافظت از پوست در برابر پرتو‌های فرابنفش A و B را داشته باشد. همچنین هر دو ساعت یک بار (یا بیشتر اگر شنا یا عرق کردید) پوستتان را با کرم ضدآفتاب آغشته کنید.
- پوستتان را بپوشانید. برای محافظت از پوستتان در برابر آفتاب، از کلاه‌های آفتابی و لباس‌هایی با بافت ریز که دست و پاهایتان را نیز می‌پوشانند استفاده کنید. اگر امکان دارد، از لباس‌های طراحی شده برای محافظت در برابر آفتاب استفاده کنید، زیرا فاکتور محافظت در برابر ۴۰ تا ۵۰ بهترین میزان محافظت در برابر آفتاب را فراهم می‌کند.
