بیماری پیسی، برص، لک وپیس (ویتیلیگو): علت و درمان

بیماری پیسی اختلالی است که از طریق لکه‌های تغییر رنگ یافته‌ای که بر روی پوست ایجاد می‌کند، مشخص می‌شود. این لکه‌ها به دلیل مرگ یا از دست رفتن عملکرد سلول‌هایی که رنگ پوست را ایجاد می‌کنند (ملانوسیت)، روشن‌‌‌‌تر ظاهر می‌شوند. این بیماری معمولاً در نواحی قابل مشاهده‌ی پوست (مانند صورت، گردن و دست‌ها) ایجاد می‌شود اما می‌تواند سایر اعضای بدن را که دارای سلول‌های رنگدانه‌ای هستند، تحت تأثیر خود قرار دهد. در برخی از موارد، این عارضه می‌تواند منجر به از دست رفتن رنگ نواحی داخل دهان، چشم‌ها و موها شود. این تغییرات فیزیکی می‌توانند اضطراب اجتماعی و احساسی شدیدی را برای افراد مبتلا به آن ایجاد کنند، از این رو ضروریست که بیماران به دنبال راه‌حلی برای درمان ویتیلیگو باشند.

بیماری پیسی چیست؟

عارضه‌ی پیسی نوعی بیماری شایع ژنتیکی ود این عارضه، نوعی بیماری پیشروند محسوب می‌شود، لیکن بسیاری از افراد مبتلا به آن، سال‌ها یا حتی دهه‌هایی را بدون بروز لکه‌هایی جدید سپری می‌کنند. عمده علائم بیماری پیسی، لکه‌های سفیدی است که بر روی پوست ایجاد می‌شود. این لکه‌ها بیشتر در مناطقی از بدن ظاهر می‌شوند که در معرض نور خورشید قرار دارند. دست‌ها، پاها، صورت و لب‌ها می‌توانند محل ظهور این مشکل باشند. برخی دیگر نواحی معمول بروز این لکه‌های سفید عبارتند از:

• زیر بغل و کشاله‌ی ران
• اطراف دهان
• چشم‌ها
• سوراخ‌های بینی
• ناف
• اندام تناسلی بدن
• نواحی رکتال
• موهای اکثر افراد مبتلا به پیسی غالباً رنگی خاکستری را به خود می‌گیرد. افرادی که از پوستی تیره برخوردار هستند ممکن است متوجه از دست رفتن رنگ پوست داخل دهانشان شوند.

انواع پیسی

موضعی

• فوکال: این نوع از بیماری پیسی به صورت یک یا چند لکه‌ی سفید در یک ناحیه محدود مشخص می‌شود.
• سگمنتال: در این نوع از بیماری پیسی، یک یا چند لکه فقط در یک طرف بدن ایجاد می‌شوند. این نوع از پیسی بیشتر در کودکان شایع است و غالباً با اختلالات تیروئیدی یا سایر اختلالات خود ایمنی بدن ارتباطی ندارد.
• غشاهای مخاطی: در این نوع از بیماری پیسی فقط غشاهای مخاطی بدن تحت تأثیر قرار می‌گیرند.

عمومی

• اکروفیشیال: در این نوع از بیماری پیسی، نواحی فاقد رنگدانه تمامی نواحی دور از مرکز بدن مانند صورت، سر، دست‌ها و پاها را تحت تأثیر خود قرار می‌دهند.
• ولگاریس: در این نوع پیسی، لکه‌های پراکنده‌ای به طور گسترده در تمامی نواحی بدن ایجاد می‌شوند.
• ترکیبی: این نوع پیسی ترکیبی از پیسی اکروفیشیال و ولگاریس، و یا پیسی سگمنتال و اکروفیشیال و یا ولگاریس است.
• کامل: در این نوع پیسی، نواحی فاقد رنگدانه تقریباً تمامی نواحی بدن را پوشش می‌دهند.

علل ایجاد پیسی چیست؟

در اثر بیماری پیسی؛ زمانیکه ملانوسیت‌ها موفق به تولید ملانین نباشند، لکه‌های سفیدی بر روی پوست ایجاد می‌شوند. دلایل اصلی مرگ یا جلوگیری از تولید ملانین معلوم نیست، اما موارد زیر ممکن است در این امر تأثیرگذار باشند:

• بیماری‌های خود ایمنی. بیماری‌های خود ایمنی زمانی به وقوع می‌پیوندند که بدن به اشتباه به سلول‌های خود حمله می‌کند و آن‌ها را از بین می‌برد. پرکاری تیروئید یکی از این بیماری‌هاست که می‌تواند واکنش ایمنی بدن در برابر ملانوسیت‌ها را سبب شود.
• سابقه‌ی خانوادگی. افرادی که دارای سوابق خانوادگی ابتلا به پیسی هستند، به احتمال زیاد عوامل ژنتیکی تأثیرگذار بر عملکرد ملانوسیت‌ها را به ارث می‌برند.
• اضطراب. استرس‌های زیاد و یا قرار گرفتن بیش از حد در معرض نور خورشید و برخی مواد شیمیایی خطرناک می‌تواند منجر به از دست رفتن رنگدانه‌های پوستی شود.

نشانه‌ها

یکی از علائم اصلی عارضه‌ی پیسی، از دست رفتن رنگدانه‌های پوستی است. عموماً این لکه‌های سفید رنگ در سنین کمتر از 20 سالگی ایجاد می‌شوند و می‌توانند از نظر اندازه و تعداد تغییر کنند. این مشکل هیچگونه درد یا ناراحتی فیزیکی را با خود به همراه ندارد. برخی از نشانه‌های غالب این عارضه عبارتند از:

• تغییر رنگ پوست صورت، بازوها، دست‌ها و یا پاها (در بیشتر موارد)
• تغییر رنگ سایر نواحی بدن (زیر بغل، اندام تناسلی، مقعد و غیره)
• روشن شدن رنگ بافت داخل دهان و بینی
• از دست رفتن رنگ موها (موهای سر، ابروها، مژه‌ها و موهای صورت)

روش‌های تشخیصی

به منظور تشخیص عارضه‌ی پیسی، پزشک نواحی آسیب‌دیده‌ی پوست را مورد معاینه قرار می‌دهد و سابقه‌‌ی اختلالات خانوادگی احتمالی بیمار را بررسی می‌کند. ممکن است آزمایش خونی با هدف بررسی بیماری‌های خود ایمنی تیروئید و یا بیوپسی بافت مبتلا، از بیمار به عمل آید. افرادی که به تغییر رنگ چشم یا گوش مبتلا هستند، ممکن است به مراجعه به پزشکان متخصص مربوطه و انجام معاینات لازم، نیاز داشته باشند.

روش‌های درمانی

از آنجایی که درمانی قطعی برای بیماری پیسی وجود ندارد، هدف اصلی روش‌های درمانی این عارضه، بهبود ظاهر پوست تغییر رنگ یافته است.

دارو درمانی

این روش‌های درمانی بر روی پوست مورد استعمال قرار می‌گیرند. نوع و قدرت درمان موضعی مورد تجویز به نوع پیسی و پوست بیمار بستگی خواهد داشت، اما داروهای درمانی رایج عبارتند از:

• کرم‌های کورتیکو استروئیدی- با وجود اینکه این داروها به طور گسترده برای درمان پیسی‌های موضعی مورد استفاده قرار می‌گیرند، لیکن به دلیل تأثیری که در نازک شدن پوست و دیگر عوارض جانبی دارند، برای مدت زمان کوتاهی قابل استفاده خواهند بود. بیمار باید این کرم را قبل از مشاهده‌ی هرگونه تأثیر، برای مدت حداقل سه ماه بر روی موضع لکه‌های سفید پوست خود مورد استفاده قرار دهد.
• داروهای موضعی بیماری‌های سیستم ایمنی (تاکرولیموس و پیمکرولیموس)- این داروها می‌توانند پاسخ ایمنی پوست را تنظیم و فرایند تولید ملانین را تحریک کنند. این داروها را می‌توان برای مدت زمانی طولانی و در مواردی که  استعمال کورتیکواستروئیدهای موضعی قابل تحمل نیستند، مورد استفاده قرار داد. تاکرولیموس قوی‌تر از پیمکرولیموس است ولی هیچکدام از آن‌ها بر روی ضایعات ایجاد شده بر روی مفاصل و نواحی آکرال تأثیری نخواهند داشت.

نور درمانی

نور درمانی که تحت عنوان فوتوتراپی نیز شناخته می‌شود، روشی سنتی برای درمان بیماری پیسی است. این تکنیک غالباً با استفاده از یکی از منابع نوری شامل نور خورشید، اشعه‌ی ماوراء بنفش، نور لامپ و لیزر انجام می‌شود. اشعه‌ ماوراء بنفش به دو روش در مقابله با بیماری پیسی مؤثر خواهد بود: این ابزار تأثیری سرکوب کننده در برابر بیماری‌های سیستم ایمنی بدن خواهد داشت و همزمان با آن تولید ملانوسیت را نیز افزایش می‌دهد. جلسات مکرر انجام نور درمانی می‌تواند در بازگرداندن رنگ برخی از مناطق آسیب‌دیده‌ی پوست صورت، تنه و اندام از طریق تحریک روند طبیعی درمان، بسیار اثربخش باشد.

لیزر درمانی

در این شیوه‌ی درمانی، نواحی متأثر از پیسی تحت انرژی لیزر قرار می‌گیرند. لیزر درمانی رنگدانه‌های پوستی را هدف قرار می‌دهد. طول مدت درمان این عارضه دو تا شش ماه به طول خواهد انجامید و به میزان متوسط 70 درصد بهبودی حاصل خواهد شد. پس از درمان برای حفظ نتایج می‌توان از کرم‌های موضعی استفاده کرد.

انجام جراحی

انجام جراحی به عنوان روشی مناسب برای درمان پیسی فقط به بیمارانی توصیه می‌شود که این مشکل آن‌ها برای حداقل یک سال (سه سال توصیه می‌شود) ثابت باقی مانده و به سایر درمان‌های پزشکی واکنشی نشان نداده باشد. روش‌های مبتنی بر جراحی درمان این بیماری شامل پیوند پوست بدن خود فرد از طریق ایجاد تاول، پیوند تقسیم ضخامت، پیوند پانچ، پیوند اسمش، پیوند واحد فولیکولی، پیوند ملانوسیت‌های کشت داده شده‌ی خود فرد و کاشت سوسپانسیون‌های اپیدرمال می‌شوند.

در تکنیک‌های پیوند پوست و تاول، بخشی از پوست طبیعی از ناحیه‌ای که آسیبی ندیده است برداشته می‌شود و به ناحیه‌ی کوچکی از پوست ناحیه‌ی تغییر رنگ یافته متصل می‌شود. این عمل ممکن است باعث زخم شود و بافت مناطق تحت درمان را نیز تغییر دهد. علاوه بر این‌ها، رنگدانه‌ها را می‌توان با استفاده از خالکوبی به مناطق تغییر رنگ یافته تزریق کرد. البته همه‌ی گزینه‌های جراحی با خطر از دست رفتن رنگدانه‌های پوستی نواحی پیرامونی همراه خواهند بود.

روش‌های پیشگیری

در بسیاری از موارد عارضه‌ی پیسی قابل پیشگیری نیست. کاهش قرارگیری در معرض عوامل محرک شناخته‌شده (مانند نور خورشید، مواد شیمیایی و استرس) می‌تواند در جلوگیری از از دست رفتن رنگدانه‌ها در نواحی جدید بدن مؤثر باشد.