لکه های قهوه ای روی پوست (که به آن‌ها لکه‌های کبدی یا خورشیدی هم گفته می‌شود) لکه‌های مسطحی به رنگ قهوه‌ای مایل به زرد، قهوه‌ای یا سیاه هستند. آن‌ها از نظر اندازه متنوع بوده و معمولاً روی صورت، دست‌ها، شانه‌ها و بازوها (که بیش از همه در معرض آفتاب قرار دارند) ظاهر می‌شوند که لک صورت تاثیر بدی به سزایی در زیبایی دارد.
بروز لکه قهوه ای روی پوست در افراد بالای ۵۰ سال بسیار شایع است. البته، افراد جوان‌تر هم ممکن است به آن‌ها دچار شوند، خصوصاً اگر ساعات زیادی را زیر آفتاب بگذرانند.
لکه‌های قهوه‌ای، اگرچه شبیه خال‌های سرطانی هستند، اما بی‌ضرر بوده و نیازی به درمان لکه های قهوه ای پوست نیست . اگر این لکه‌ها از لحاظ زیبایی مشکلی ایجاد کنند می‌توان آن‌ها را با محصولات سفیدکننده پوست، پوشاند. البته، جلوگیری از بروز لکه های قهوه ای روی پوست (با اجتناب از آفتاب و استفاده از کرم‌های ضدآفتاب) راحت‌ترین راه برای حفظ ظاهر جوان پوست است.
لکه خوش‌خیم و غیرسرطانی مادرزادی را لکه های ماه گرفتگی گویند. ماه گرفتگی علامتی است که فرد را متمایز از دیگران می‌سازد. لکه‌های ماه گرفتگی گاهی به مرور زمان همگام با افزایش سن محو می‌شود یا تغییری در آن ایجاد نمی‌گردد یا در مواردی حتی بزرگتر نیز می‌شود.
ملاسما یا لک صورت، عارضه‌ای است که موجب شکل گیری لکه‌هایی به رنگ قهوه ای یا آبی-خاکستری روی پوست صورت می‌شود. این لکه‌ها عمدتا در ناحیه مرکزی پوست صورت مانند گونه‌ها، بالای لب، روی بینی، بالای خطوط فکی و وسط پیشانی دیده می‌شوند. هرچند لک صورت (ملاسما) ممکن است در مردان نیز بروز کند اما در اغلب موارد در زنانی ایجاد می‌شود که در دوره‌ی باروری زندگی خود به سر می‌برند (دوران بعد از بلوغ و قبل از یائسگی) و در حدود ۲۰ الی ۵۰ سال سن دارند. هرچند لک‌های صورت بی ضرر هستند و خطری برای سلامتی فرد ندارند اما به لحاظ ظاهری ناخوشایند هستند و موجب می‌شوند که فرد از ظاهر خود ناراضی باشد.
چه موقع باید به یک متخصص پوست، مو و زیبایی مراجعه کرد؟
اگرچه ممکن است لکه‌های قهوه‌ای ظاهری ناخوشایند داشته باشند اما معمولاً بی‌ضرر بوده و نیازی به درمان لکه های قهوه ای صورت نیست . با این حال، باید لکه‌های قهوه‌ای تیره یا آن‌هایی که اندازه‌شان تغییر کرده توسط یک متخصص پوست، مو و زیبایی ارزیابی شوند، زیرا این تغییرات می‌توانند نشانه ملانوما باشند، که نوعی خطرناک از سرطان پوست است.
بهترین کار این است که هرگونه تغییر جدیدی در پوست توسط یک متخصص پوست، مو و زیبایی ارزیابی شود، خصوصاً اگر یک لکه یا ضایعه:
- تیره باشد.
- به سرعت بزرگ شود.
- مرز نامنظمی داشته باشد.
- ترکیبی غیرعادی از رنگ‌ها را داشته باشد.
- با خارش، قرمزی، حساسیت به لمس یا خونریزی همراه باشد.
علت‌ها و دلایل
لکه‌های قهوه‌ای (لکه‌های پیری) بیشتر ناشی سال‌ها قرار گرفتن در معرض اشعه فرابنفش آفتاب هستند. استفاده از لامپ‌ها و تختخواب‌های برنزه کننده موجود در بازار نیز در شکل‌گیری لکه‌های قهوه‌ای نقش دارند.
رنگدانه‌های موجود در لایه بالایی پوست (اپیدرم) که تشکیل‌دهنده رنگ طبیعی پوست هستند، ملانین نام دارند. اشعه فرابنفش تولید ملانین را افزایش می‌دهد؛ این موضوع باعث به وجود آمدن یک برنزگی می‌شود که به حفاظت از لایه‌های عمقی‌تر پوست در برابر اشعه فرابنفش کمک می‌کند.
در ناحیه‌هایی از پوست که سال‌ها به مدت طولانی و مکرراً در معرض آفتاب بوده‌اند لکه‌های قهوه‌ای هنگامی ظاهر می‌شوند که ملانین یک جا تجمع کرده یا به مقادیر بسیار زیادی تولید شود.
عوامل خطرزا
اگرچه هر کسی ممکن است به لکه‌های قهوه‌ای دچار شود، اما افرادی بیشتر در معرض این عارضه قرار دارند که:
- پوست سفید یا روشنی دارند
- سابقه قرار گرفتن مکرر در معرض آفتاب یا قرار گرفتن در معرض آفتاب شدید و یا آفتاب سوختگی را دارند
دارو و درمان
اگر از وجود لکه‌های قهوه‌ای روی پوستتان ناراحتید، روش‌هایی برای روشن‌تر کردن یا برداشتن آن‌ها وجود دارد. از آنجا که رنگدانه‌ها در پایین‌ترین سطح ایپدرم (بالاترین لایه پوست) قرار دارند هر گونه درمان ماه گرفتگی پوست و درمان مورد استفاده برای روشن کردن لکه‌های قهوه‌ای می‌بایست بر روی این لایه از پوست تأثیر بگذارد.
روش‌های رفع لکه های قهوه ای روی پوست عبارتند از:
- داروها. استفاده از کرم‌های روشن‌کننده تجویزی (هیدروکینون) به تنهایی یا با رتینویدها (ترتینوین) و یک استروئید ملایم می‌تواند در طول چند ماه لکه‌ها را به تدریج محو کند. اگر از دارو برای درمان استفاده می‌کنید، شدیداً توصیه می‌شود از یک کرم ضدآفتاب طیف گسترده با فاکتور محافظت در برابر آفتابِ (SPF) دست‌کم ۳۰ استفاده کنید. داروها ممکن است باعث خارش، قرمزی، سوزش یا خشکی موقتی شوند.
- درمان با لیزر و نور پالسی شدید. در درمان با لیزر و نور پالسی شدید سلول‌های تولید کننده ملانین (ملانوسیت‌ها) بدون آسیب زدن به سطح پوست، تخریب می‌شوند. برای درمان لکه های قهوه ای پوست با لیزر یا نور پالسی شدید عموماً به چند جلسه درمان نیاز است. بعد از درمان، لکه‌های قهوه‌ای به تدریج در طول چند هفته یا چند ماه محو می‌شوند. بعد از درمان با لیزر یا نور پالسی شدید، محافظت از پوست در برابر آفتاب ضروری است.
- منجمدسازی (کرایوتراپی). در این روش با اعمال نیتروژن مایع یا یک عامل منجمد کننده دیگر بر روی لکه‌های قهوه‌ای، رنگدانه‌های اضافی نابود می‌شوند. با التیام یافتن ناحیه درمان شده، پوست این ناحیه روشن‌تر می‌شود. عموماً از منجمدسازی برای یک لکه قهوه‌ای یا گروه کوچکی از لکه های قهوه ای پوست استفاده می‌شود. گاهی اوقات منجمدسازی باعث تحریک و حساسیت موقت پوست شده و احتمال تغییر رنگ پوست یا ایجاد اسکارهای دائمی را به همراه دارد.
- درم‌ابریژن. در این روش لایه سطحی پوست به وسیله یک برس با سرعت چرخش بالا ساییده می‌شود. با این روش سطح پوست برداشته شده و بعداً یک لایه پوست جدید به جای آن رشد می‌کند. بعد از انجام درم‌ابریژن موقتاً پوست ناحیه درمان شده قرمز شده و روی آن دلمه زخم تشکیل می‌شود.
- لایه‌برداری شیمیایی. در لایه‌برداری شیمیایی روی لکه‌های قهوه‌ای، یک نوع اسید مالیده می‌شود؛ این اسید لایه بیرونی پوست را می‌سوزاند. بعد از لایه‌برداری از پوست، پوست جدیدی جای آن را می‌گیرد. معمولاً برای دستیابی به هرگونه نتیجه قابل توجهی به چند جلسه درمان نیاز است. شدیداً توصیه می‌شود که بعد از درمان از پوست در مقابل آفتاب محافظت شود. امکان تحریک و حساسیت موقت پوست و کمی احتمال تغییر رنگ پوست وجود دارد.
از آنجا درمان لکه‌های قهوه‌ای جزء درمان‌های زیبایی محسوب می‌شود، بیمه‌ها آن‌ها را پوشش نمی‌دهند. همچنین، از آنجا که این درمان‌ها عوارض جانبی دارند، بهتر است در مورد آن‌ها با متخصص پوست، مو و زیبایی‌تان مشورت کنید. به علاوه، مطمئن شوید که متخصص پوست، مو و زیبایی‌تان در زمینه تکنیک درمانی مورد نظرتان آموزش دیده و باتجربه است.
پیشگیری
برای پیشگیری از ملاسما و لکه‌های قهوه‌ای، به نکات زیر که باعث می‌شوند پوستتان کمتر در معرض آفتاب قرار بگیرد عمل کنید:
- از رفتن زیر آفتاب بین ساعات ۱۰ صبح تا ۳ بعد از ظهر خودداری کنید. از آنجا که در این محدوده زمانی تابش آفتاب بیشترین شدت را دارد، سعی کنید فعالیت‌های فضای بازتان را به ساعات دیگری از روز موکول کنید.
- از کرم ضدآفتاب استفاده کنید. ۱۵ تا ۳۰ دقیقه قبل از بیرون رفتن از خانه از یک کرم ضدآفتاب که توانایی محافظت از پوست در برابر پرتو‌های فرابنفش A و B را دارد استفاده کنید. از کرم ضدآفتابی با فاکتور محافظت در برابر آفتابِ (SPF) دست‌کم ۳۰ استفاده کنید. هر دو ساعت یک بار (یا اگر شنا یا عرق می‌کنید، به دفعات بیشتر) به خوبی پوستتان را به کرم ضدآفتاب آغشته کنید.
- پوستتان را بپوشانید. برای محافظت از پوستتان در برابر آفتاب، از کلاه‌های آفتابی که بیش از کلاه‌های کَپ از پوست محافظت می‌کنند استفاده کنید، همچنین لباس‌هایی از جنس پارچه‌های ریز بافت که دست و پاهایتان را نیز می‌پوشانند بپوشید. در صورت امکان از لباس‌های طراحی شده برای محافظت در برابر آفتاب استفاده کنید. فاکتور محافظت در برابر ۴۰ تا ۵۰ بهترین میزان محافظت در برابر آفتاب را فراهم می‌کند.
