بوتاکس یک داروی تزریقی است که از سم بوتولینوم نوع A ساخته شده است. این سم توسط باکتری کلستریدیوم بوتولینوم تولید می‌شود.
درست است که این سم میتواند باعث بوتولیسم (نوعی مسمومیت غذایی خطرناک) شود، اما اثرات آن بر بدن بسته به میزان سم و نحوه وارد شدن آن به بدن متفاوت است. به همین دلیل بوتاکسی که در دوزهای بسیار پایین و به صورت موضعی و هدفمند تزریق شده، می‌توند اثر درمانی داشته باشد.
ممکن است کار با تکنسین‌ها و افردی که تحصیلات و آموزش‌های تخصصی ندارند، ارزان تر باشد اما انجام این کار میتواند خطر بروز عوارض را بسیارافزایش دهد. به یاد داشته باشید که سم بوتولینوم 3 تا 6 ماه دوام می‌آورد و بنابراین برای حفظ نتایج به دست آمده احتمالاً باید برای چندین جلسه درمانی مراجعه کنید.
تزریق بوتاکس نیز مانند هر روش درمانی دیگری، با عوارض جانبی احتمالی همراه است. لازم است با پزشک خود مشورت کنید تا بدانید چه انتظاری باید در طی فرآیند تزریق و در دوره بهبودی بعدی از آن داشته باشید. پزشک متخصص میتواند به هر سؤالی که ممکن است داشته باشید پاسخ دهد و در مورد مزایا و خطرات این روش به شما اطلاع دهد.
برای کسب اطلاعات بیشتر درمورد تزریقات بوتاکس و رزرو وقت مشاوره در کلینیک تخصصی پوست و مو رازی به شماره ۰۲۱۴۵۳۷۹ تماس حاصل فرمایید.
بوتاکس چیست؟
بوتاکس برای سه هدف اصلی استفاده می‌شود: کنترل اسپاسم عضلانی، تعریق شدید زیر بغل و نهایتا جوانسازی و بهبود زیبایی. در این مقاله ما بر روی سومین کاربرد بوتاکس تمرکز می‌کنیم که با استفاده از محصولی به نام Botox Cosmetic به دست می‌آید. این داروی تزریقی حاوی سم بوتولینوم نوع A (ماده فعال)، آلبومین انسانی (پروتئین موجود در پلاسمای خون انسان) و کلرید سدیم است.
بوتاکس برای صاف کردن موقت خطوط و چروک‌های پوستی مانند خطوط اخم (خطوط بین دو ابرو)؛ خطوط پیشانی، خطوط دور چشم، چروک‌های دور لب و کنار چانه و خط خنده (خط بین گونه وبینی) استفاده می‌شود.
آیا شما کاندید مناسبی برای تزریق بوتاکس هستید؟
در ایالات متحده، سازمان غذا و دارو با نام FDA بوتاکس آرایشی را برای افراد 18 تا 65 ساله تایید کرده است؛ اما اگر شما هر یک از شرایط زیر را داشته باشید نباید از بوتاکس استفاده کنید:
- افرادی که به هر یک از مواد تشکیل دهنده‌ی بوتاکس حساسیت دارند
- افرادی که به مارک‌های دیگر سم بوتولینوم (مانند Myobloc، Xeomin یا Dysport) حساسیت دارند یا در گذشته بر اثر تزریق این داروها عوارض جانبی داشته‌اند.
- سابقه بروزعفونت پوستی یا بیماری دیگری در ناحیه تزریق بوتاکس
- ابتلا به ALS (بیماری لوگریگ)، میاستنی گراویس، سندرم لامبرت ایتون یا بیماری دیگری که بر عضلات یا اعصاب شما تأثیر می‌گذارد.
- داشتن مشکلات تنفسی مانند آسم
- داشتن اختلالات بلع
- ابتلا به مشکلات خونریزی
- قصد انجام عمل جراحی در آینده نزدیک
- افراد که جراحی صورت انجام داده‌اند
- داشتن ضعف در عضلات پیشانی
- داشتن افتادگی پلک
- اخیرا دارو، ویتامین‌ها یا مکمل‌های خاص مصرف کرده‌اید (در این مورد با پزشک باید مشورت کنید)
تزریق بوتاکس در دوران بارداری
انتظار نمی‌رود که بوتاکس نوع آرایشی آنقدر در بدن حرکت کند که روی جنین یا نوزاد شیرخوار تأثیر بگذارد. با این حال، به دلایل اخلاقی، مطالعات بالینی بر روی مادران باردار یا شیرده انجام نشده است، بنابراین هیچ کس با اطمینان نمی داند که بوتاکس در دوران بارداری و شیردهی ایمن است یا خیر.
بنابراین، سازندگان این دارو توصیه می‌کند که اگر قصد بچه‌دار شدن دارید، باردار هستید، یا به نوزاد خود شیر می‌دهید، نباید تزریق بوتاکس انجام دهید. قطعا بهتر است سلامتی فرزند خود را در اولویت قرار دهید چرا که همیشه می‌توانید بعداً بوتاکس تزریق کنید.
هر چند وقت یکبار باید تزریق بوتاکس را تکرار کنید؟
احتمالاً از خود می‌پرسید که تاثیرات بوتاکس چقدر ماندگاری دارد. تاثیرات بوتاکس برای اکثر افراد اثرات تا سه الی چهار ماه ادامه دارد، اما عوامل متعددی ممکن است این دوره را کوتاه یا طولانی کنند:
تاثیرات بوتاکس در افراد ممکن است در افرادی که سن بالایی داشته و عضلات و بافت صورت آنها ضعیف تر است زودتر از بین بروند؛ نسبت به افراد جوان تری که پوست سفت‌تر و جوان‌تری دارند. همچنین، عواملی مانند ساختار و حالات چهره، مصرف سیگار، رژیم غذایی، مراقبت از پوست (استفاده از فیشال صورت، میکرودرم ابریژن یا سایر روش‌های لایه‌برداری)، میزان تابش آفتاب و استفاده مکرر از بوتاکس نیز میتواند تاثیرگذار باشد. به همین دلیل، پزشکان در مورد اینکه کدام یک از این عوامل مهم‌ترین یا بیشترین تاثیر را دارند، با یکدیگر اختلاف نظر دارند و بهتر است از پزشک خود در این خصوص مشورت بگیرید.
علاوه بر این، تکرار تزریق بوتاکس در همان محل قبلی بیشتر از هر سه ماه توصیه نمی‌شود. زیرا سیستم ایمنی بدن شما میتواند آنتی‌بادی‌هایی را علیه داروها ایجاد کند که باعث کاهش اثربخشی دارو یا احتمالاً باعث ایجاد حساسیت به دارو می‌شود. هر چه دفعات تزریق دارو یا دوز دارو بیشتر شود، خطر تشکیل این آنتی‌بادی‌ها علیه دارو نیز بیشتر می‌شود. بنابراین، بهتر است در مورد فواصل زمانی بین تزریق‌ها با پزشک خود مشورت کنید.
در نهایت، باید توجه داشت که بوتاکس یک داروی قدرتمند است و باید با دقت و توسط پزشکان مجرب تزریق شود. همچنین، باید از مراقبت‌های لازم برای پوست خود نیز پیروی کرد تا تاثیرات بوتاکس بر روی پوست بهینه باشد.
عوارض جانبی بوتاکس
در ادامه با انواع عوارض جانبی احتمالی ناشی از تزریق بوتاکس و نحوه برخورد با هر یک آشنا خواهید شد. معمولا در صورتی که تزریق بوتاکس توسط پزشک متخصص و با تجربه انجام شود، بی‌خطر است. اکثر پزشکان توصیه می‌کنند در صورت بارداری، شیردهی یا حساسیت به پروتئین موجود در شیر گاو، از تزریق بوتاکس خودداری کنید.
درد خفیف، تورم و کبودی
این مقاله درباره عوارض جانبی بوتاکس است که معمولاً در ناحیه اطراف محل تزریق ظاهر می‌شود. این عوارض ممکن است شامل درد خفیف، تورم و کبودی باشد که پس از تزریق بوتاکس رخ می‌دهد. حتی سوزن‌های کوچک می‌توانند باعث تورم و کبودی در ناحیه تزریق شوند.
کبودی ممکن است ناشی از آسیب به رگ‌های خونی در ناحیه تزریق باشد که باعث خونریزی می‌شود.
برای جلوگیری یا کاهش کبودی، اقداماتی وجود دارد که می‌توانید انجام دهید، اما همواره قبل از هر اقدامی باید با پزشک متخصص خود مشورت کنید و از نظرات وی استفاده کنید.
راهکار متقابل
بعضی از راهکارهای کاهش تورم و کبودی شامل موارد زیر است:
- نگه داشتن سر به طوری که بالاتر از قلب باشد (در هنگام خوابیدن)
- استفاده از کمپرس سرد به مدت 2-3 روز پس از تزریق
- خودداری از مصرف الکل قبل و بعد از تزریق
- خودداری از مصرف داروهای رقیق کننده خون (با مشورت پزشک)
- اجتناب از فعالیت‌های فیزیکی شدید به مدت 2-3 روز پس از تزریق بوتاکس
اگر هرگونه مکمل غذایی یا دارویی مصرف می‌کنید، قبل از تزریق بوتاکس به پزشک خود اطلاع دهید و از نظرات او استفاده کنید.
علائم مشابه با آنفولانزا
در یک مطالعه که اخیرا انجام شده، 9.2 درصد از 218 بیمار مورد مطالعه که تزریق بوتاکس انجام داده بودند، علائم مشابه آنفولانزا را گزارش کردند.
این علائم معمولاً در ماه اول پس از درمان رخ می‌دهد و معمولاً در حد خفیف تا متوسط است. این علائم عموما شامل عفونت ریه، تب و خستگی ظاهر می‌شوند.
راهکار متقابل
این علائم را مانند علائم هر آنفولانزای دیکر می‌توان به راحتی درمان کرد. اقدامات زیر را انجام دهید:
- استراحت کنید و به بدن خود فرصت بهبودی دهید
- به مقدار زیاد مایعات بنوشید
- در صورت داشتن درد و تب، استامینوفن مصرف کنید
- حمام بخار یا بخور دهید
- از دستگاه بخور سرد استفاده کنید
- در صورت داشتن خلط گلو، یک داروی خلط آور را امتحان کنید
توصیه می‌شود در دروران ریکاوری بعد از تزریق، در مورد مصرف هر گونه دارویی حتما با پزشک خود مشورت کنید.
سردرد
برخی از بیماران ممکن است پس از تزریق بوتاکس به ناحیه پیشانی دچار سردرد شوند. در مورد علت اصلی بروز این سردرد بین متخصصان اتفاق نظر وجود ندارد. برخی از نظریه‌های موجود در اینباره عبارتند از:
- وجود برآمدگی در استخوان پیشانی
- انقباض بیش از حد برخی از عضلات صورت
- وجود ناخالصی‌های بالقوه در یک دسته خاص از داروهای بوتاکس
راهکار متقابل
هرچند علت سردرد ناشناخته است، اما خوشبختانه با داروهای غیرتجویزی مانند استامینوفن قابل کنترل است. مصرف این داروها باید در عرض چند ساعت یا چند روز سردرد شما را تسکین دهد. همیشه در صورت بروز این علائم، پزشک خود را در جریان قرار دهید تا بنا به شرایط و وضعیت شما، توصیه‌های لازم را به شما بکند.
حالت تهوع و یبوست
احتمال بروز ناراحتی معده، حالت تهوع یا یبوست در 1 تا 10 درصد از بیماران وجود دارد.
البته این علائم اغلب در حد خفیف یا متوسط گزارش می‌شوند و معمولاً بعد از چند روز تا نهایتا دو هفته طول برطرف می‌شوند.
راهکار متقابل
ناراحتی معده، یبوست و حالت تهوع میتواند برای بیمار آزاردهنده باشد اما خوشبختانه به سادگی قابل درمان است. بدین منظر اقدامات زیر را انجام دهید:
- مصرف میوه و سبزیجات را افزایش دهید
- برای تسکین معده، چای زنجبیل بنوشید
- غذاهای سبک و کم چرب بخورید
- از مکمل فیبر یا داروهای ملین استفاده کنید.
- حمام آب گرم بگیرید
- 3-5 بار در هفته ورزش سبک انجام دهید
خشکی دهان
ممکن است بعد از تزریق بوتاکس متوجه شوید که دهان شما خشک می‌شود. بروز این حالت غیر معمول نیست و عمدتا در عرض چند روز از بین می‌رود. هر یک از علائم زیر میتواند نشان‌دهنده خشکی دهان در نتیجه تزریق باشد:
- احساس چسبندگی دهان یا خشکی در دهان
- داشتن بزاق غلیظ یا رشته‌ای
- خشکی گلو
- مشکل در بلع غذا
راهکار متقابل
برای از بین بردن خشکی دهان از راه حل‌های زیر استفاده کنید:
- به طور منظم جرعه‌های کوچک آب بنوشید
- آب نبات بدون قند در دهان خود بگذارید و آهسته بمکید
- آدامس بدون قند بجوید
- از دهانشویه‌های بدون الکل استفاده کنید
- از تنفس از طریق دهان خودداری کنید
دیسفاژی یا مشکل در بلع
از آنجایی که واکنش به بوتاکس ممکن است در افراد مختلف متفاوت باشد، حتی پس از انجام تزریق‌های حرفه‌ای، هنوز هم احتمال وقوع دیسفاژی یا مشکلات دیگر وجود دارد. این ممکن است به معنای این باشد که یک دوز مشخص از بوتاکس برای یک فرد کافی نباشد، در حالی که برای فرد دیگر ممکن است زیاد باشد. این موضوع میتواند منجر به انتشار سم بوتولونیوم به عضلات مجاور محل تزریق شود. این عارضه جانبی معمولاً در مدت زمان 2 تا 10 روز پس از درمان رخ می‌دهد و در اکثر موارد به طور خودبخود بهبود می‌یابد.
اهمیت دارد که به دقت به پزشک خود در مورد علائم خود گزارش دهید تا او بتواند دوزهای بعدی تزریق را تنظیم کند.
راهکار متقابل
در صورت داشتن دیسفاژی یا اختلال در بلعایی پس از تزریق بوتاکس، می‌توانید اقدامات زیر را انجام دهید:
- غذاهایتان را به صورت لقمه‌های کوچک مصرف کنید و قبل از قورت دادن آنها را کاملاً بجوید.
- هنگام مصرف غذا، یک لیوان آب در دسترس خود نگه دارید تا به قورت دادن غذا کمک کند.
- سعی کنید برای مدتی فقط غذاهای نرم مصرف کنید و از مصرف غذاهای سفت یا پوسته‌دار اجتناب کنید.
- اگر بلعیدن مایعات مشکل است، سعی کنید در حالت نشسته نشینید و در حین نوشیدن از نی استفاده کنید.
در صورتی که غذا یا نوشیدنی به طور مکرر وارد نای شود، ممکن است به ریه‌های شما رفته و باعث عفونت شود. هرچند این واقعه بسیار نادر است، اما در صورت وقوع، باید بلافاصله با پزشک خود تماس بگیرید.
افتادگی پلک
زمانی که بوتاکس به پیشانی یا ناحیه بین چشم‌ها تزریق می‌شود، میتواند منجر به افتادگی پلک شود. کاهش خطوط اخم در بین دو ابرو و همچنین خطوط پیشانی یکی از محبوب ترین کاربردهای بوتاکس است که افراد به خاطر آن به پزشکان زیبایی مراجعه می‌کنند.
گاهی اوقات، ممکن است مقداری از بوتاکس تزریق شده به پلک بالایی نفوذ کند و عضله‌ای که پلک بالایی را نگه می‌دارد فلج کند. این موضوع میتواند منجر به افتادگی پلک شود.
راهکار متقابل
افتادگی پلک باید در عرض چهار تا شش هفته برطرف شود، اما می‌توانید با استفاده از این روش‌ها علائم خود را کاهش دهید:
- استفاده از آپراکلونیدین – قطره ی چشمی که میتواند به افتادگی پلک (اما نه افتادگی ابرو) کمک کند.
- تزریق بوتاکس بیشتر در عضلات مخالف، برای مقابله با شل شدن عضلات
واکنش آلرژیک
بروز واکنش آلرژیک به تزریق بوتاکس چندان رایج نیست اما در هر حال ممکن است. تا به حال هیچ واکنش سیستمیک (واکنش در سراسر بدن) به بوتاکس وجود نداشته است و هیچ کس بر اثر واکنش آلرژیک به بوتاکس فوت نکرده است. عوارض جانبی نامطلوب بوتاکس معمولا طی هفته اول پس از تزریق خود را نشان می‌دهند؛ اما بروز واکنش آلرژیک تاخیری به بوتاکس بسیار بعید است. با این حال، اگر علائم واکنش آلرژیک را مشاهده کردید، باید فوراً با پزشک خود صحبت کنید.
واکنش آلرژیک به بوتاکس چگونه است؟
اگر هر یک از علائم زیر را داشته باشید، احتمال آن وجود دارد که به دارو واکنش آلرژیک نشان داده‌اید:
- کهیر زدن
- احساس خارش
- خس خس سینه
- مشکل در تنفس (تنگی نفس)
- سرگیجه
- تورم در یکی از نواحیِ صورت، لب، زبان یا گلو
در صورت بروز واکنش آلرژیک به بوتاکس چه کنیم؟
اگر فکر می‌کنید نسبت به تزریق بوتاکس واکنش آلرژیک پیدا کرده اید، فوراً با پزشک یا جراح خود تماس بگیرید.
عوارض ناشی از تزریق بوتاکس چقدر باقی می‌مانند؟
اکثر عوارض جانبی موقتی هستند و اصولا باید ظرف مدت کوتاهی به خودی‌خود از بین بروند. عوارض جانبی گفته شده، صرف نظر از سن یا شرایط سلامتی، ممکن است برای هر فردی رخ دهند. همیشه به خاطر داشته باشید که در صورتی که بوتاکس توسط یک پزشک یا جراح واجد شرایط و مجرب تزریق شود، بسیار ایمن‌تر بوده و خطر بروز عوارض کمتر است. اکثر پزشکان متخصص به غیر از تورم و کبودی خفیف، عوارض جانبی دیگری در بیماران خود گزارش نمی کنند.
آیا بوتاکس هیچ تاثیرات بلندمدتی دارد؟
از آنجایی که اثرات تزریق بوتاکس موقتی است، بیشتر افراد هرچند وقت یک بار تزریق خود را تکرار می‌کنند. در هر حال تحقیقات انجام شده روی مدت زمان اثربخشی بوتاکس و تاثیرات بلندمدت آن محدود است.
یک مطالعه انجام در این زمینه در سال 2015 انجام شده است که اثرات تزریق بوتاکس را در شرکت کنندگانی بررسی کرده که برای درمان مشکلات مثانه ی خود هر شش ماه یکبار تزریق بوتاکس انجام داده‌اند. دوره ی تحت نظر گرفتن این افراد به دو سال محدود شده. محققان در نهایت به این نتیجه رسیدند که خطر عوارض جانبی در طول زمان افزایش نمی یابد. افرادی که تزریق‌های مکرر دریافت کردند نیز در دراز مدت موفقیت درمانی بهتری داشتند.
اما نتایج یک بررسی دیگر در سال 2015 نشان می‌دهد که عوارض جانبی ممکن است پس از تزریق دهم یا یازدهم ظاهر شوند. این محققان 45 شرکت کننده را در طول 12 سال تحت نظر داشته‌اند. شرکت کنندگان به طور منظم تزریق بوتاکس دریافت می‌کرده‌اند. در این مدت 20 مورد از عوارض جانبی نامطلوب گزارش شد. این عوارض عبارت بودند از:
- مشکل در بلع
- افتادگی پلک
- ضعف گردن
- حالت تهوع
- استفراغ
- تاری دید
- ضعف عمومی یا مشخص
- مشکل جویدن
- گرفتگی صدا
- اِدِم (جمع شدن مایع لنفاوی)
- مشکل در صحبت کردن
- تپش قلب
برای درک اثرات بالقوه بوتاکس در دراز مدت به انجام تحقیقات بیشتری نیاز است. معمولا استفاده‌های پزشکی بوتاکس عوارض جانبی بیشتری نسبت به استفاده‌های آرایشی و زیبایی آن دارد.
هیچ مطالعه طولانی مدتی برای استفاده از بوتاکس در زمینه زیبایی صورت نگرفته است. با این حال، استفاده از بوتاکس آرایشی در دراز مدت تاکنون هیچ عارضه‌ای نداشته است.
چگونه از بروز عوارض ناشی از تزریق بوتاکس پیشگیری کنیم؟
لیست عوارض جانبی احتمالی ذکر شده در این مقاله طولانی است، اما به ندرت ممکن است کسی همه ی آنها را همزمان تجربه کند. رعایت این نکات باعث کاهش یا جلوگیری از بسیاری از عوارض جانبی بوتاکس می‌شود:
- مطمئن شوید که شخصی که قرار است تزریق شما را انجام دهد یک پزشک متخصص است که در تزریق بوتاکس تجربه بالایی دارد. امروزه بسیاری از افراد غیر متخصص، خود را به عنوان تکنسین تزریق بوتاکس معرفی می‌کنند. برای مثال، قطعا یک آرایشگر سالن، فرد مناسبی برای تزریق بوتاکس نیست، زیرا اگر مشکلی پیش بیاید، تجهیزات اورژانسی یا دانش پزشکی کافی برای مقابله با آن نخواهد داشت. برخی از افراد بی‌اعتبار تزریق‌هایی را انجام داده‌اند که در آن ماده ی موثر بوتاکس بیش از حد یا کمتر از حد لازم با سالین رقیق شده‌اند و حتی مواردی گزارش شده که محلول‌های تقلبی به بیماران تزریق شده که اصلاً حاوی بوتاکس نبوده‌اند.
- قبل از انجام تزریق، در موردهر گونه مشکل سلامتی که دارید به پزشک خود اطلاع دهید.
- در مورد داروها، ویتامین‌ها، داروهای گیاهی یا سایر مکمل‌هایی که مصرف می‌کنید به پزشک خود اطلاع دهید. برخی از ترکیبات موجود در این مکمل‌ها یا داروها میتواند با بوتاکس تداخل داشته و عوارض جانبی جدی ایجاد کند. ذکر مصرف آنتی بیوتیک‌های تزریقی، شل‌کننده‌های عضلانی، داروهای آلرژی یا سرماخوردگی و داروهای خواب بسیار مهم است.
- دستورالعمل‌های پزشک خود را قبل و بعد از تزریق با دقت بسیار دنبال کنید.
- همه عوارض جانبی خود پس از تزریق را به دقت به پزشک خود گزارش دهید – به خصوص آنهایی که شما را آزار می‌دهند یا به سادگی برطرف نمی شوند.
- متاسفانه اخیرا برخی افراد مهمانی‌هایی با نام “بوتاکس پارتی” برگزار می‌کنند که در آن علاوه بر معاشرت و پذیرایی، تزریق بوتاکس نیز انجام می‌شود. توصیه می‌شود تزریق بوتاکس در یک محیط استریل و دارای امکانات پزشکی مانند بیمارستان یا کلینیک انجام شود تا بتوان هر گونه هوارض جانبی را درمان کرد. ممکن است شما تاثیرات بوتاکس را درهمان مهمانی مشاهده نکنید چرا که معمولا چند روز طول می‌کشد تا برخی عوارض بروز کنند. اگر یک مهمانی بوتاکس در یک محیط پزشکی توسط یک پزشک برگزار شود، شاید ایده بدی نباشد، اما حتی در این صورت هم این خطر وجود دارد که پزشک به خاطر شرایط متفاوتی که وجود دارد، تمرکز و توجه لازم را در حین تزریق نداشته باشد.
سوالات متداوال
بعد از تزریق بوتاکس از انجام چه کارهایی باید اجتناب کنم؟
بوتاکس ممکن است به طور موقت بینایی یا هوشیاری کامل شما را تا حدی مختل کند. تا زمانی که مطمئن نشده‌اید، تزرق بوتاکس چه تاثیر یا عوارض احتمالی بر بدن شما گذاشته است از انجام رانندگی یا هر فعالیتی که به هوشیاری کامل نیاز دارد، خودداری کنید.
آیا تزریق بوتاکس ایمن است؟
اگر بوتاکس به طور نادرست تزریق شود، میتواند خطرناک باشد.
آیا بوتاکس عوارض جانبی بلند مدت دارد؟
زمانی که سم بوتولینوم به درستی استفاده شود، احتمال بروز عوارض گفته شده بسیار کمتر است. هیچ گونه عوارض جانبی طولانی مدت یا خطرناک (در حدی که جان فرد را به خطر بیاندازد) مربوط به تزریق سم بوتولینوم برای اهداف زیبایی، وجود ندارد.
